ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﻲ رﻗﺎﺑﺖ ﺗﺎج ﺧﺮوس و آﻓﺘﺎﺑﮕﺮدان در زﻣﺎن ﻫﺎی ﺳﺒﺰ ﺷﺪن ﺗﺎج ﺧﺮوس و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺻﻔﺎت ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﻳﻚ، ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ، ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺎده ﺧﺸﻚ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺬر تاج خروس، آزﻣﺎﻳﺸﻲ در ﻗﺎﻟﺐ ﻃﺮح ﺑﻠﻮک ﻫﺎی ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﺎ ﺳﻪ ﺗﻜﺮار در ﻣﺰرﻋﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ ﺑﺨﺶ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﮔﻴﺎﻫﭙﺰﺷﻜﻲ ﻛﺸﻮر واﻗﻊ در وراﻣﻴﻦ، در ﺳﺎل 1387 ﺑﻪ اﺟﺮا ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ. ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺶ ﺷﺎﻣﻞ ﭘﻨﺞ زﻣﺎن ﺳﺒﺰ ﺷﺪن تاج خروس (ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ آﻓﺘﺎﺑﮕﺮدان، 2، 4، 6 و 8 ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ از ﺳﺒﺰ ﺷﺪن آﻓﺘﺎﺑﮕﺮدان) ﺑﺎ ﺗﺮاﻛﻢ ﺛﺎﺑﺖ 8 ﺑﻮﺗﻪ در ﻫﺮ ﻣﺘﺮ ردﻳﻒ ﺑﻮد. داده ﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺶ از ﻃﺮﻳﻖ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی ﺗﻌﺪاد و ﻃﻮل شاﺧﻪ ﻫﺎی ﻓﺮﻋﻲ و ﺳﻄﺢ ﺑﺮگ تاج خروس در ﻻﻳﻪ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ و ﻣﻴﺰان ﺑﺬر ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه و ﻣﺎده ﺧﺸﻚ ﺑﺮگ، ﺳﺎﻗﻪ و ﮔﻞ آذﻳﻦ ﮔﻴﺎه ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﺎﺧﻴﺮ در زﻣﺎن ﺳﺒﺰ ﺷﺪن تاج خروس، ﺳﻄﺢ ﺑﺮگ، ﺗﻌﺪاد و ﻃﻮل ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎی ﻓﺮﻋﻲ و وزن ﺧﺸﻚ ﺳﺎﻗﻪ، ﺑﺮگ و ﮔﻞ آذﻳﻦ آن ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻌﻨﻲ داری ﻳﺎﻓﺖ. ﺑﺎ ﺗﺎﺧﻴﺮ در ﺳﺒﺰ ﺷﺪن تاج خروس ﺑﻴﺶ از ﭼﻬﺎر ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ از ﺳﺒﺰ ﺷﺪن آﻓﺘﺎﺑﮕﺮدان، ﺳﺎﻗﻪ ﻫﺎی ﻓﺮﻋﻲ تاج خروس ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ رﻓﺘﻨﺪ و ﺳﻄﺢ ﺑﺮگ ﺑﻴﺸﺘﺮی ﺑﻪ ﻻﻳﻪ ﻫﺎی ﺑﺎﻻﻳﻲ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ آن اﺧﺘﺼﺎص داده ﺷﺪ. ﺑﺎ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪن ﺷﺎﺧﺺ ﺳﻄﺢ ﺑﺮگ تاج خروس ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از 0.08 ﻳﺎ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪن وزن ﺧﺸﻚ آن ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از 10 ﮔﺮم در ﺑﻮﺗﻪ، ﺗﻌﺪاد ﺑﺬر ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه 4 ﺗﺎ 5 ﺑﺮاﺑﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ. ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺎده ﺧﺸﻚ ﺳﺎﻗﻪ و ﺑﺮگ ﺑﻪ ﻣﺎده ﺧﺸﻚ ﻛﻞ ﺑﺎ ﺑﻪ ﺗﺎﺧﻴﺮ اﻓﺘﺎدن زﻣﺎن ﺳﺒﺰ ﺷﺪن تاج خروس روﻧﺪ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺛﺎﺑﺘﻲ داﺷﺖ وﻟﻲ وزن ﺑﺬر ﺗﻮﻟﻴﺪی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وزن ﺧﺸﻚ ﻛﻞ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺖ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ، اﮔﺮﭼﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ آﻓﺘﺎﺑﮕﺮدان در ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از زﻣﺎن ﻫﺎی ﺳﺒﺰ ﺷﺪن تاج خروس ﻛﺎﻫﺶ معنی داری ﻧﺪاﺷﺖ، وﻟﻲ ﺑﺮای ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی از اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻴﺰان ﺑﺬر تاج خروس در ﺑﺎﻧﻚ ﺑﺬری ﺧﺎک، ﻛﻨﺘﺮل ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز در زﻣﺎن دو ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ از ﺳﺒﺰ ﺷﺪن آﻓﺘﺎﺑﮕﺮدان ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد.

در تحقیق حاضر، برخی نکات آرایه شناختی و ریخت شناختی درباره جنس تاج خروس (تیره تاج خروسیان) در ایران ارایه شده است. به این منظور، بیش از 400 نمونه و منابع بسیاری در این زمینه بررسی و 17 آرایه مورد شناسایی قرار گرفت. اطلاعاتی درباره نام گذاری (نام های صحیح، مترادف های اصلی و تیپ ها)، صفات ریخت شناسی اصلی و کلید شناسایی گونه ها و همچنین آرایه های فروگونه ای تهیه گردید. به علاوه، تصاویری از گل آذین، میوه و گلپوش های تمام آرایه های موجود در ایران ارایه شد و انتشار این جنس در ایران نیز به طور مختصر مورد بحث قرار گرفت. در این بررسی، تلاش گردیده تا با ارایه تصاویر واضح از گل آذین و میوه های آرایه های جنس تاج خروس در ایران، ابهاماتی که تا کنون در شرح این آرایه ها وجود داشته برطرف و با ارایه کلید شناسایی براساس این صفات، تشخیص این آرایه ها آسان تر گردد.

به منظور اندازه گیری عکس العمل تاج خروس از نظر عملکرد بیولوژیک و تولید بذر در رقابت با آفتابگردان آزمایشی فاکتوریل با سه رقم آفتابگردان (آذرگل، هایسان و آلستار)، تراکم تاج خروس (8.3، 25 و 41.7 بوته در مترمربع) و زمان نسبی سبز شدن تاج خروس (همزمان، 15 و 30 روز بعد از آفتابگردان) در سال زراعی 1386- 1385 در تبریز اجرا شد. با کاهش تراکم و تاخیر در زمان سبز شدن تاج خروس، بیوماس آن کاهش یافت. تیمار 25 بوته تاج خروس در زمان دوم سبز شدن 1.7 برابر تیمار 8.3 بوته تاج خروس در زمان اول سبز شدن آن در میانگین ارقام بذر تولید کرد. با هر هفته تاخیر در سبز شدن تاج خروس در فاصله بین سطوح اول و دوم و سطوح دوم و سوم زمان سبز شدن تعداد بذر تاج خروس در هر مترمربع به ترتیب از 23 به 15 هزار در آذرگل، از 55 به 23 هزار در هایسان و از 45 به 62 هزار بذر در آلستار در میانگین تراکم علف هرز تغییر یافت. با هر روز تاخیر در سبز شدن تاج خروس نسبت به آفتابگردان در فاصله بین سطوح دوم و سوم زمان سبز شدن تعداد بذر در هر بوته تاج خروس در رقم آلستار با شدت بیشتری نسبت به دو رقم آذرگل، هایسان کاهش یافت. کاهش تراکم و افزایش زمان سبز شدن تاج خروس نسبت به آفتابگردان، موجب کاهش شاخص تولید بذر آن در رقابت با هر سه رقم شد.

تاج خروس یکی از گیاهان هرز معمول در مزارع استان های شمال و شمال غرب کشور است. مسمومیت با این گیاه در گاو، گوسفند و خوک از کشورهایی مانند امریکا، کانادا، برزیل و فلسطین اشغالی گزارش شده است. با توجه به وقوع مواردی از مسمومیت در روستاهای اطراف ارومیه بررسی دقیق تر عوارض با ایجاد تجربی آن مورد توجه قرار گرفت. در این تجربه دو گروه 5 راسی از گوساله های بومی 5 تا 7 ماهه (گروه تجربی و گروه شاهد) مورد استفاده قرار گرفت. گیاه مذکور به صورت روزانه از روستاها جمع آوری شده و به گوساله های مورد نظر خورانده شد. تغذیه تجربی به مدت 11 هفته ادامه یافت. یک راس از گوساله ها در روز 38 تغذیه تجربی بدون نشان دادن علایم قبلی تلف گردید. بررسی آماری مواد اندازه گیری شده در نمونه های سرم هفتگی نشان داد که مسمومیت با تاج خروس موجب افزایش معنی دار در میزان کراتینین، BUN، سدیم (موید ضایعات کلیوی) و GGT (موید ضایعات کبدی) می شود. بررسی آسیب شناسی نمونه های بافتی نشان داد که این مسمومیت ضایعات قابل توجهی را در کبد، کلیه، عقده های لنفاوی، قلب و سیستم عصبی ایجاد می نماید. با وجود اینکه منابع مختلف وجود نیترات و اگزالات را در این گیاه متذکر شده اند در این بررسی عوارض برجسته ناشی از مسمومیت با نیترات (اختلالات خونی) و مسمومیت با اگزالات (هیپوکلسمی یا تجمع کریستال های اگزالات در کلیه) مشاهده نشد و این یافته ها با نظر برخی از محققین در مورد وجود سموم ناشناخته نفروتوکسیک در تاج خروس توافق دارد. با توجه به ضایعات گسترده ناشی از این مسمومیت باید به دامداران توصیه شود که از تاج خروس در تغذیه دام استفاده ننمایند.

زیست شناسی سرخرطومی ساقه خوار تاج خروس Hypolixus pica (Fabricius) روی تاج خروس ریشه قرمز Amaranthus retroflexus L. در شرایط طبیعی در باغ های مرکبات در دزفول بررسی شد. بوته های تاج خروس ریشه قرمز در زمین اصلی به صورت تکی در داخل یک قفس چوبی به ابعاد 100×50×50 سانتی متر و پوشیده شده با توری ریز قرار گرفتند. در هر قفس سه تا چهار عدد سرخرطومی نر و ماده رهاسازی شد و بعد از سه تا چهار روز سرخرطومی ها از قفس خارج شده و رشد مراحل مختلف سرخرطومی تا خروج حشرات کامل بررسی شد. این حشره 3 نسل در سال تولید کرد و نسل سوم در حقیقت نسل زمستان گذران بود. در شرایط طبیعی طول دوره رشد تخم و شفیره نسل دوم سرخرطومی به ترتیب 3 و 8.86±0.84 روز و طول دوره رشد تخم و شفیره نسل سوم سرخرطومی به ترتیب 3.55±0.49 و 10.33±0.47 روز بود. طول دوره نسل دوم و سوم سرخرطومی H. pica از تخم تا حشره کامل به ترتیب برابر با 44.68±4.01 و 50.88±4.67 روز بود. زمستان گذرانی سرخرطومی به صورت لارو سن آخر (چهارم) یا حشره کامل بود. حشره ماده در ساقه تخم گذاری می کند و روی آن را با ماده سیاه رنگی می پوشاند. لاروها درون ساقه از بالا به پایین حرکت کرده و درون ساقه تونل ایجاد می کنند. در محل تشکیل لارو سن آخر در ساقه گال هایی ایجاد می شود. حشره کامل پس از تشکیل شدن از درون ساقه تغذیه کرده، سپس در بالای گال سوراخی ایجاد کرده و از ساقه خارج می شود. حشره کامل پس از خروج از گیاه از حاشیه برگ ها و بذور تاج خروس ریشه قرمز نیز تغذیه کرده و از این طریق نیز به گیاه خسارت وارد می کند.

مدل سازی جوانه زنی با استفاده از مدل های هیدروتایم و هیدروترمال تایم به طور گسترده ای انجام می شود. تنوع در زمان جوانه زنی ناشی از تنوع پتانسیل آب پایه بذرهای یک جمعیت است که به طور معمول توسط توزیع نرمال مدل سازی می شود. در این آزمایش، فرض نرمال بودن توزیع پتانسیل آب پایه با جوانه زنی بذر علف های هرز فالاریس (Phalaris minor)، تاج خروس ریشه قرمز (Amaranthus retroflexus) و تاج خروس خوابیده (A. blitoides) در محدوده ای از پتانسیل های آب (صفر، 0.2-، 0.4-، 0.6- و 0.8- مگاپاسکال) مورد آزمون قرار گرفت. سه توزیع آماری نرمال، ویبول و گامبل برای نشان دادن تنوع نسبی پتانسیل آب پایه جمعیت های بذری مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد که پارامت های برآورد شده با مدل هیدروتایم توسعه یافته بر مبنای توزیع ویبول از اطمینان بیشتری نسبت به سایر توزیع ها برخوردار بود ( AICc=-322.2برای فالاریس، AICc=-262.8 برای تاج خروس ریشه قرمز و  AICc=-507.9برای تاج خروس خوابیده). مقدار پارامتر شکل نشان داد که توزیع پتانسیل آب پایه هر سه جمعیت بذری چوله به راست است  l=0.93)برای فالاریس، l=1.75 برای تاج خروس ریشه قرمز و l=2.21 برای تاج خروس خوابیده). بر مبنای مدل هیدروتایم ویبول، ثابت هیدروتایم و آستانه پتانسیل آب برای شروع جوانه زنی بذر فالاریس به ترتیب 106.64 مگاپاسکال ساعت و 1.52- مگاپاسکال، برای تاج خروس ریشه قرمز به ترتیب 20.47 مگاپاسکال ساعت و 0.86- مگاپاسکال و برای تاج خروس خوابیده به ترتیب 76.61 مگاپاسکال ساعت و 1.07- مگاپاسکال برآورد شد. با توجه به انعطاف پذیری توزیع ویبول، این مدل امکان پیش بینی دقیق جوانه زنی و نیز تعیین توزیع پتانسیل آب پایه را فراهم می آورد.

آزمایش مزرعه ای با هدف بررسی توان رقابتی دو رقم پابلند (کلارک) و پاکوتاه (انترپرایز) سویا با علف هرز تاج خروس ریشه قرمز در کشت خالص و مخلوط و تاثیر آن بر روی عملکرد دانه سویا و زیست توده تاج خروس در سال زراعی 87-88 در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران به اجرا درآمد. فاکتورهای مورد مطالعه شامل تراکم تاج خروس در چهار سطح (4، 2،0  و 8 بوته در متر مربع) و نوع کاشت در سه سطح (کشت خالص رقم کلارک (پابلند)، کشت خالص رقم انترپرایز (پاکوتاه) و کشت مخلوط دو رقم به صورت ردیف در میان) بودند. نتایج نشان داد با افزایش تراکم تاج خروس عملکرد هر دو رقم کاهش یافت ولی نسبت کاهش در انترپرایز بیشتر بود (45%). عملکرد کلارک درکشت مخلوط نسبت به کشت خالص بالاتر بود، ولی انترپرایز عملکرد بالاتری را در کشت خالص داشت. شاخص نسبت برابری زمین محاسبه شده در تیمار کشت مخلوط بدون علف هرز 1.11 بود. تاج خروس در کشت مخلوط کمترین شاخص سطح برگ (0.58)، وزن خشک تجمعی (283 گرم بر متر مربع)، و سرعت رشد مطلق (4.7 گرم بر متر مربع در روز) را در مقایسه با تیمارهای کشت خالص هر دو رقم داشت.